İzmir'de Halı
İzmir’in geleneksel ihraç ürünlerinden biri olan halı, kilim ve seccade dokumacılığı Ege bölgesinin en küçük yerleşim birimlerine kadar yaygınlaşmış bir ev sanayisi tipiydi. Genellikler köylü kadınların el tezgahlarında gerçekleşen bu üretim dalında Gördes, Kula, Uşak, Demirci, Eşme, Takmak ve Milas’tan seccade, kilim ve halılar İzmir’e geliyor ve buradan dışarıya ihraç ediliyordu. 1860’lı yıllara kadar üretim Batı Anadolu’da köylülere sipariş üzerine iş yaptıran Türk tüccarların denetimindeydi. Yabancı sermayenin halı sektörüne girmesi ise 1864 yılında İngiliz sermayesiyle başlamıştı. Üç İngiliz tüccar Uşak’ta bazı halı dokuyuculara iplik ve model vererek dokuttukları halıları dışarıya ihraç ettiler. İngilizler yavaş ve sağlam adımlarla sektörde söz sahibi olmaya başlayıp 1880’li yıllarda halıcılığı bölgede tekellerine almışlardı. Avrupa’da sanayi devriminden sonra ortaya çıkan eve iş verme sistemi, Batı Anadolu’da bu sektöre uyum sağlayan bir sistem olmuş, büyük ve sürekli yatırıma gerek göstermeyerek, yüksek karlar sağlamıştı. Halı üretimini otuz yıl kadar elinde tutan İngilizler, fabrika üretimine geçmek için bile çaba harcamamışlardı. İplik eğirme ve boyama dışındaki birkaç atölye ve küçük fabrika dışında halıcılık tamamı ile ev sanayisi biçiminde sürüyordu. İngilizlerin bu üretim şeklini geri düzeyde gören bir Avusturya firması ( Keun ve Ortakları ) ise 20. Yüzyılın başında Uşak’ta bir halı dokuma fabrikası açacaktı. Fabrikanın 80 kadar işçisi vardı ve fabrikada senede 12000 m. halı dokunuyordu. Avusturyalıların işin başında yüksek karlar elde etmesi yıl içinde 15 adet daha halı şirketinin kurulmasına yol açtı. Bu dönemde Türkler ve Azınlıklar, İngilizler kadar bir üretim ve dağıtım ağı kuramamışlardı. Bu firmalar ancak İngilizlerin elinin değmediği yerlerde üretim yapabiliyor ve İngilizlerin fabrikalarından iplik satın almak zorunda kalıyorlardı. Bu vaziyet de maliyetlerini yükseltiyordu. Tekelci durumlarının kendilerine zarar getireceğini anlayan altı İngiliz tüccarı, tedbir olarak 400000 sterlin sermaye ile bir şirket kurdular. Bu şirket ki 1913 yılına gelindiğinde Türkiye’de halı dokutup ihraç eden tek şirket olarak kalacaktı. 1908 yılında açılan Oriental Carpet Manifactures Ltd. ( Şark Halı Fabrikası ) isimli bu şirket, altı İngiliz şirketinin birleşmesinden oluştu, bunlar kuruluş tarihleriyle: P. De Andria and Co. – 1836, G. P. And J. Baker – 1878, Habif and Polako – 1840, T. A. Spartalı and Co. – 1842, Sykes and Co. – 1902 ve araştırma konusu olan Sydney La Fontaine’in firması 1880 yılında kurulmuştu.