Emile
Fabre, Comedie Française’deki Gizemli Hindi-Çinli
Kaynak: http://vietdom.blog.lemonde.fr/2013/03/16/emile-fabre-mystere-indochinois-a-la-comedie-francaise/
(...)
Internet yardımıyla, bu oyunun yazarını bulabildim: bir dönem Comedie Française’in de yöneticiliğini yapmış olan Emile Fabre. Les Sauterelles metnini İnternet’te bulamadım fakat Gallica üzerinden 8 tabloluk Paris-Babil ismindeki diğer bir oyununa ulaştım. Oldukça şaşırtıcı olan bir oyun, 1936-1937 yıllarında, sanki bilerek yapılmış gibi, bana iki adım uzaklıkta, Rue Mouffetard’ın aşağısında geçiyordu. Karakterlerin listesine baktığımızda bir çeşitlilikle karşılaştım: iki ya da üç Fransız, Eriha’dan bir Filistinli, bir Ermeni, bir Faslı, iki Suriyeli, bir Tunuslu, bir Vietnam yerlisi, bir İspanyol, bir Iraklı, Senegalli, bir Polonyalı, bir Sırp, bir Hint prensesi, bir Alman, bir Rus ve ikincil derecedeki diğer karakterler ve figüran Yahudiler, Magrepliler, Ermeniler, İspanyollar…
Oyun, İspanyol bir ayakkabıcının dükkanında başlar, burada Paris’e parfüm şişesi satmak için gelmiş ve aynı zamanda Contrescarpe Meydanı’nda bir restoran açmış müşteri-arkadaş-komşular bir araya gelir. Kültürel bir karışım, hayal edilmemiş bir dünya… İlk sahnede anlarız ki genç Filistinli, dükkanın sahibi ve halkların kardeşliği üzerine vaaz veren hatip, Erihalı bir bedevinin oğullarıdır… Kimileri için sıradan biri, kimileri içinse bir aziz olan bu bedeviye karşı, dükkan sahibinin özel bir saygısı vardı.
Les Sauterelles’in metnini, biraz zor olsa da, sonunda İnternet’te eski kitapları satan bir site aracılığıyla bulabildim. Deri kaplı cildi olan kitap, yazarın bir arkadaşına imzaladığı bir kopyaydı. Kitapla ilgili tek sürpriz bu değildi. Antikolonyal temalar çok güçlüydü. Oyunda, işgal kuvvetlerinin kötü davranışları ve karmaşık stratejileri, hırslı sivil yöneticiler, ikiyüzlü Çinliler, hırslı bankacılar ve entrikacı kadınlarla karşılaşırız. Doğu Dilleri Okulu Müdürü de oradadır. Hindi-Çin tartışılmaz bir biçimde karşımızdadır, gözlerimizin önünde, yerlerin ve kişilerin isimleri değiştirilmiştir. Yeni Fransa’dan, Song Hoi’nin üst sınıfından, korsan Muong Ba’dan, Koloni Bankası’ndan, yerli muhafızlardan, Nam Trieu’dan, İmparatorluk Başkanı’ndan, kral vekillerinden, T’meres’in halkından bahsedilmektedir. Bu yerleri, durumları, toplumsal pozisyonları, yönetimi, şirketleri tanımak çok kolaydır. Bütün bu dünya yazılmıştır.
Bu oyunu, bahsedilen dünyayı ve Hindi-Çin’deki durumu çok iyi bilmeden yazmak mümkün değildir. Comedie Française’in gelecekteki müdürü olacak kişi, Parisli bir tiyatrocunun bunları bilebilmesi için Hindi-Çin’i bilmesi ya da o dönemde Paris’te bulunan Hindi-Çinlilerle bağlantıda olması gerekmektedir.
İnternet’te bulabildiğim kısıtlı biyografiler, Fabre’ın bu bağlantılarıyla ilgili bir bilgi içermemekteydi. Hiç şüphesiz, Fabre, sol görüşlüydü, sık sık Andre Antoine’ın Theatre Libre’ini ziyaret ederdi. Bununla beraber sisteme entegre olmuş da bir kişiydi, Fransızları yönetecekti. Devrimci fikirleri olan birinin böyle bir pozisyona seçilmesi çok olası değildir. Yani?
BNC, Gallica aracılığıyla, beni Meurisse tarafından çekilen bir seri fotoğrafa ulaştırdı. Sakallı, kel, başında kasketi ve küçük yuvarlak gözlükleri olan, uzun bir giysi ya da yün tünik giymiş Fabre’ın fotoğraflarına ulaştım, bu tip giysileri ne olarak adlandırabileceğimizi bilmiyorum. Bu dini bir giysi olabilir, bir Fransız rahibi olabilir fakat bunlar değildi; doğuya ait bir manto da olabilir, fakat bu da değil. Sakinleşmiş bir Pierre Loti olduğunu düşünebiliriz. Arkasında, alt kısmı Çin’den esinlenilmiş bir lamba durmaktadır, fakat bu da bir anlama gelmez, zamanın modası böyleydi. Fotoğraf evinde çekilmiş olmalı, yerde halı olan bir burjuva apartımanı. Fabre’ın ciddi bir havası var. Öyle görünüyor ki, fotoğraf 1914’te çekilmiş. Bu, les Sauterelles’den sonra çekildiği anlamına geliyor.
Gallica’da bulduğumuz diğer bir Emile Fabre fotoğrafında, kendisini iki çocuğuyla birlikte görüyoruz: dizlerinde oturan sarışın bir kız çocuğu ve yanında ayakta duran bir erkek çocuğu.
Şüphesiz ki kendi çocukları. Fotoğraf belki aynı gün çekilmişti, aynı kıyafetleri giyiyorlar. Küçük kız dört ya da beş yaşında, erkek çocuk ise sekiz ya da dokuz. İki çocuk birbirine benzemiyor: küçük kız çok sarışın, açık renk gözleri ve beyaz bir teni var, erkek çocuk ise kumral, siyah gözleri var. Fotoğraf büyütüldüğünde, bu fark çok çarpıcı hale geliyor ve ilginç olan çocuğun aslında Avrupa-Asyalı olması olasılığının bulunması, belki bir melez. Tabi ki bu bir varsayım, kumral birçok erkek çocuk Asyalı bir havaya sahip olabiliyor, fakat bu çocukta durum çok net.
Daha şimdiden, doğumları 1906 ile 1910 arasında olan ve belki de hala hayatta olan bu çocukları bulmam gerektiğini biliyorum.
FRANSIZCA'DAN ÇEVİREN: BAŞAK ERZİ
Kaynak: http://vietdom.blog.lemonde.fr/2013/03/16/emile-fabre-mystere-indochinois-a-la-comedie-francaise/
(...)
Internet yardımıyla, bu oyunun yazarını bulabildim: bir dönem Comedie Française’in de yöneticiliğini yapmış olan Emile Fabre. Les Sauterelles metnini İnternet’te bulamadım fakat Gallica üzerinden 8 tabloluk Paris-Babil ismindeki diğer bir oyununa ulaştım. Oldukça şaşırtıcı olan bir oyun, 1936-1937 yıllarında, sanki bilerek yapılmış gibi, bana iki adım uzaklıkta, Rue Mouffetard’ın aşağısında geçiyordu. Karakterlerin listesine baktığımızda bir çeşitlilikle karşılaştım: iki ya da üç Fransız, Eriha’dan bir Filistinli, bir Ermeni, bir Faslı, iki Suriyeli, bir Tunuslu, bir Vietnam yerlisi, bir İspanyol, bir Iraklı, Senegalli, bir Polonyalı, bir Sırp, bir Hint prensesi, bir Alman, bir Rus ve ikincil derecedeki diğer karakterler ve figüran Yahudiler, Magrepliler, Ermeniler, İspanyollar…
Oyun, İspanyol bir ayakkabıcının dükkanında başlar, burada Paris’e parfüm şişesi satmak için gelmiş ve aynı zamanda Contrescarpe Meydanı’nda bir restoran açmış müşteri-arkadaş-komşular bir araya gelir. Kültürel bir karışım, hayal edilmemiş bir dünya… İlk sahnede anlarız ki genç Filistinli, dükkanın sahibi ve halkların kardeşliği üzerine vaaz veren hatip, Erihalı bir bedevinin oğullarıdır… Kimileri için sıradan biri, kimileri içinse bir aziz olan bu bedeviye karşı, dükkan sahibinin özel bir saygısı vardı.
Les Sauterelles’in metnini, biraz zor olsa da, sonunda İnternet’te eski kitapları satan bir site aracılığıyla bulabildim. Deri kaplı cildi olan kitap, yazarın bir arkadaşına imzaladığı bir kopyaydı. Kitapla ilgili tek sürpriz bu değildi. Antikolonyal temalar çok güçlüydü. Oyunda, işgal kuvvetlerinin kötü davranışları ve karmaşık stratejileri, hırslı sivil yöneticiler, ikiyüzlü Çinliler, hırslı bankacılar ve entrikacı kadınlarla karşılaşırız. Doğu Dilleri Okulu Müdürü de oradadır. Hindi-Çin tartışılmaz bir biçimde karşımızdadır, gözlerimizin önünde, yerlerin ve kişilerin isimleri değiştirilmiştir. Yeni Fransa’dan, Song Hoi’nin üst sınıfından, korsan Muong Ba’dan, Koloni Bankası’ndan, yerli muhafızlardan, Nam Trieu’dan, İmparatorluk Başkanı’ndan, kral vekillerinden, T’meres’in halkından bahsedilmektedir. Bu yerleri, durumları, toplumsal pozisyonları, yönetimi, şirketleri tanımak çok kolaydır. Bütün bu dünya yazılmıştır.
Bu oyunu, bahsedilen dünyayı ve Hindi-Çin’deki durumu çok iyi bilmeden yazmak mümkün değildir. Comedie Française’in gelecekteki müdürü olacak kişi, Parisli bir tiyatrocunun bunları bilebilmesi için Hindi-Çin’i bilmesi ya da o dönemde Paris’te bulunan Hindi-Çinlilerle bağlantıda olması gerekmektedir.
İnternet’te bulabildiğim kısıtlı biyografiler, Fabre’ın bu bağlantılarıyla ilgili bir bilgi içermemekteydi. Hiç şüphesiz, Fabre, sol görüşlüydü, sık sık Andre Antoine’ın Theatre Libre’ini ziyaret ederdi. Bununla beraber sisteme entegre olmuş da bir kişiydi, Fransızları yönetecekti. Devrimci fikirleri olan birinin böyle bir pozisyona seçilmesi çok olası değildir. Yani?
BNC, Gallica aracılığıyla, beni Meurisse tarafından çekilen bir seri fotoğrafa ulaştırdı. Sakallı, kel, başında kasketi ve küçük yuvarlak gözlükleri olan, uzun bir giysi ya da yün tünik giymiş Fabre’ın fotoğraflarına ulaştım, bu tip giysileri ne olarak adlandırabileceğimizi bilmiyorum. Bu dini bir giysi olabilir, bir Fransız rahibi olabilir fakat bunlar değildi; doğuya ait bir manto da olabilir, fakat bu da değil. Sakinleşmiş bir Pierre Loti olduğunu düşünebiliriz. Arkasında, alt kısmı Çin’den esinlenilmiş bir lamba durmaktadır, fakat bu da bir anlama gelmez, zamanın modası böyleydi. Fotoğraf evinde çekilmiş olmalı, yerde halı olan bir burjuva apartımanı. Fabre’ın ciddi bir havası var. Öyle görünüyor ki, fotoğraf 1914’te çekilmiş. Bu, les Sauterelles’den sonra çekildiği anlamına geliyor.
Gallica’da bulduğumuz diğer bir Emile Fabre fotoğrafında, kendisini iki çocuğuyla birlikte görüyoruz: dizlerinde oturan sarışın bir kız çocuğu ve yanında ayakta duran bir erkek çocuğu.
Şüphesiz ki kendi çocukları. Fotoğraf belki aynı gün çekilmişti, aynı kıyafetleri giyiyorlar. Küçük kız dört ya da beş yaşında, erkek çocuk ise sekiz ya da dokuz. İki çocuk birbirine benzemiyor: küçük kız çok sarışın, açık renk gözleri ve beyaz bir teni var, erkek çocuk ise kumral, siyah gözleri var. Fotoğraf büyütüldüğünde, bu fark çok çarpıcı hale geliyor ve ilginç olan çocuğun aslında Avrupa-Asyalı olması olasılığının bulunması, belki bir melez. Tabi ki bu bir varsayım, kumral birçok erkek çocuk Asyalı bir havaya sahip olabiliyor, fakat bu çocukta durum çok net.
Daha şimdiden, doğumları 1906 ile 1910 arasında olan ve belki de hala hayatta olan bu çocukları bulmam gerektiğini biliyorum.
FRANSIZCA'DAN ÇEVİREN: BAŞAK ERZİ